Seran Vreskala daha önce hiç gözaltına alınmamış kişiler için el kitabı yazdı. Yazılanlar tam olarak uygulanmasa da hakları bilmek açısından önemli.

GÖZALTININ EL KİTABI
– Öncelikle sakin kalmanız çok önemli. Sakın ağlayıp sızlamaya kalkmayın, zaten ağlamanız hiçbir işe yaramayacaktır. Korkmanız normaldir, bu yüzden kendinizi kötü hissetmeyin, korksanız bile sakin kalmaya çalışın ve duruşunuzu bozmayın.

– Gözaltına alınma nedenini bilmiyorsanız, sakince sorup öğrenmeye çalışın.

– Gözaltına alınmak için illaki bir idari karar alınması gerekmiyor; yeterli şüphe olduğu takdirde uygulanabilir.

– Hiçbir şekilde polisle tartışmayın. Karşı çıkmayın. Onların sadece emirleri yerine getiren ve işini yapan birer araç olduğunu unutmayın. Nefret etmeyin, iletişim kurmaya çalışın. Kurmuyorlarsa sessizce oturun. Hepsi de faşist değil ya!

– Sen benim kim olduğumu biliyor musun kısmına hiç girmeyin bile… Onlar kimin ne olduğunu gayet iyi biliyorlar. Zaten eğer ‘biriyseniz’ bile, onların haberleri vardır ve ona göre muamele ederler zaten.

– Gözaltına alınırken eğer hakkınızda kesinleşmiş bir mahkeme kararı, yakalama ya da tutuklama emri yoksa, bu durumlarda sadece zorluk çıkarırsanız kelepçe takılabilir. Zorluk çıkarmadığınız halde size kelepçe takılmak istenirse hemen kolluk amirlerine başvurun, savcıya ulaşmaya çalışın, bunun yasal olmadığını hatırlatın, bunların mümkün olmadığı durumlarda ise bu talebinizi ifade tutanağına muhakkak yazdırın. İfade tutanağına istediğiniz cümleler yazılmadığı takdirde tutanağı imzalamayın.

– Gözaltına alındığınızda kendinizin belirleyeceği birine gözaltına alındığınızı haber vermek kanuni hakkınızdır. Ayrıca birilerine haber vermekle kayıt dışı gözaltına ve gözaltında kötü muameleye engel olma ihtimaliniz yüksek. Birilerinin sizin için karakola gelmesi de çok önemlidir.

– Kimlik bilgilerinizi söylerseniz kesinlikle doğru bir şekilde söylemek zorundasınız ama susma hakkınızı da kullanabilirsiniz.

– Gözaltında neyle suçlandığınızı söylemek zorundalar. Dediğim gibi susma hakkınız vardır ve yasaldır. İllaki ifade vermek zorunda değilsiniz.

– Müdafi isteme hakkınız var. Ekonomik durumu yerinde olmayanlar için ilgili baroların CMK servisi avukat tayin ediyor. Avukatınız gelene kadar ifade vermemeniz çok önemli. Onsuz ifade vermeyin. Yasalara karşı yasa diliyle konuşmanız çok önemli.

– Eşyalarınız alındığında üzerinizdeki en ufak şeyin bile tutanağa yazıldığına emin olun. Yazılmadıysa imza atmayın.

– Yakalama, Gözaltına alınma veya gözaltı süresinin uzatılmasına dair yazılı savcı talimatına karşı Sulh Ceza Mahkemesine itiraz hakkınız var.

– Cebir ve şiddete uğradıysanız muhakkak tam teşekküllü bir devlet hastanesinden rapor almaya çalışın. Talep halinde rapor alınması zorunlu. Doktorla yalnız görüşmek hakkınızdır. Doktora ne rahatsızlığınız varsa gösterin. Doktor işkencenin, kötü muamelenin belgelenmesinde önemlidir. Gözaltına alınış karakola götürülüş, gözaltı süresinin uzatılması gibi süreçlerinde dahi doktora çıkarmak zorunluluktur.

– Ceza Muhakemesi Kanununun 91’inci maddesinde de gözaltı süresinin yakalama anından itibaren 24 saati geçemeyeceği, bu sürenin her defasında bir günü geçmemek üzere üç gün süreyle uzatılabileceği belirtiliyordu. Ancak 23 Temmuz 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 667 sayılı ilk KHK ile gözaltı süresi 30 güne çıkarılmıştı ancak 23 Ocak 2017 tarihinde 684 sayılı KHK ile OHAL döneminde gözaltı süresi 30 günden 7 güne düşürüldü; yine aynı KHK ile gözaltı süresi -savcılık kararıyla uzatılması dahil- en fazla 14 gün olarak belirlendi. Bu süre şimdi, ‘toplu suçlarda’ en fazla 12 gün oldu. Cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine bu süre en fazla 7 gün daha uzatılabilecek.

– Gözaltı süresi, normalde yakalama anından itibaren 7 günü geçemez. Gözaltı süresi uzatılmak istenirse karar alınmak zorundadır. Karar olmadan süre hiçbir şekilde uzatılamaz. Ancak Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile bu süre 14 güne kadar uzayabiliyor.
– İfade tutanağını imzalamak zorunda değilsiniz. Anlamadığınız hukuki terimler olduğu takdirde ifade tutanağını imzalamıyorum deme hakkınız vardır. Bu durumda imzanızın olduğu bölüme imzadan imtina etti kaydı düşülecektir.

– Özellikle tutanakların tamamı okunmadığında veya size tutanak sureti verilmediğinde muhakkak imzadan imtina etmeniz sizin yararınızadır. Düzenlenen tutanakların hepsinin açık açık okunmasını istemek yasal hakkınızdır.

– Gözaltında hiçbir şekilde kolluk kuvvetleriyle sohbet etmeyin. Herhangi bir sohbet, görüşme, dedikodu vs yasaktır. Ama avukatınızla gözaltı esnasında dilediğiniz kadar görüşebilirsiniz.

– Savcılıkta da susma hakkınız var ama gözaltında yaşadıklarınızı savcıya anlatabilirsiniz.

– Yapılan her işleme itiraz hakkınız var. Tutuklanınca 7 gün içinde itiraz edebiliyorsunuz. Her aşamada tahliye edilmenizi talep edebilirsiniz. İtiraz ederken çok ayrıntılı yazmayın çünkü daha sonra delil olarak dosyaya konuluyormuş.

EVİNİZDE ARAMA YAPILACAKSA
– Arama kararı varsa kapalı mekanlarda gündüz arama yapmak zorundalar. Güneş doğmadan 1 saat önceyle, batmadan 1 saat sonra arasında arama yapılabilir. Bir suçüstü hali söz konusuysa ancak gece de arama yapılabilir. Kolluk kuvvetleri kapınızı çaldığınızda arama kararındaki adres, saat ve suçu kontrol edin. Aramada avukat, savcı, muhtar ya da iki komşu bulunması gerekiyor. Arama işlemine hemen başlatmayın, eğer avukatınız 15 dakika içinde gelecek derseniz beklemek zorundadırlar.

– Arama işleminde kontrollü davranmak çok önemli. Özellikle ‘delil’ yerleştirmelerini engellemek için özen gösterin. Yazılı belgelere, kitaplara el konulacaksa, toplatma kararlarını isteyin. Özel yazışmalara el koyamazlar. Tutanak tutulur, okuyun. Gerçeği yansıtıyorsa imzalayın. İmza atmıyorsanız gerekçelerini altına yazın.
– Bilgisayarınızı götüremezler ancak bilgileri kopyalayabilirler. Bilgisayar zaptı için ayrı bir karar olması gerekiyor.