İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu, 1 Ocak–31 Aralık 2019 tarihleri arasında Marmara Bölgesindeki hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri raporunu dernek binasında düzenlediği basın toplantısıyla açıkladı.
Açıklamayı okuyan İHD İstanbul Şube Başkanı Gülseren Yoleri, hapishanelerde yaşanan sorunların 2019 yılında da devam ettiğine dikkat çekerek, sorunlara karşı iktidarın çözüm üretmediğini belirtti.
Ağırlıklı olarak Tekirdağ 1 ve 2 No’lu hapishanelerden başvuru olduklarını söyleyen Yoleri, “Maltepe, Kandıra, Bakırköy, Metris ve İzmir Aliağa’nın başvuru sayısı bakımından öne çıktığını görebiliyoruz. Aylık dağılım açısından özellikle Şubat ve Ağustos aylarında bir artış gösterdiğini görüyoruz. Yeniden yargılama ve açlık grevlerinin olduğu dönemde daha fazla başvurunun yapıldığını gösteriyor” dedi.
Kadın ve LGBTİ+ tutsaklarca yapılan başvuruların arttığının altını çizen Yoleri, LGBTİ+’ların özellikle cinsiyet uyum ameliyatlarının engellenmesi olmak üzere hak ihlallerine maruz kaldığını kaydetti.
“2019 yılında hasta mahpus olarak cezaevlerinde hayatını kaybedenlerin sayısı 49 olarak açıklandı”
“502 mahpus başvuru yapsa da en az 2 bin 186 hak ihlali yaşandı” diyen Yoleri, konuşmasına şöyle devam etti:
“İşkence, darp ve kötü muamele şikayetlerinin artış gösterdiğini görüyoruz. Ve bu şikayetlerin sadece cezaevinde değil mahpusların cezaevi dışına her çıkartıldığında yaşandığını görüyoruz. Özellikle hastaneye sevkler sırasında, duruşmaya götürülüp getirilirken ve hatta en son Bakırköy’de Esin Kavruk olayında olduğu gibi mahkemenin verdiği kararla kişilerin zorla hapishaneden alınıp şiddet uygulandığı vakaları da görüyoruz. Komisyonumuzun yaptığı tespitlere göre 2019 yılında hasta mahpus olarak cezaevlerinde hayatını kaybedenlerin sayısı 49 olarak açıklandı. Yine 2020’nin ilk ayında da önemli sayıda hasta mahpusun hayatını kaybettiğini biliyoruz.”
Hapishanelerde yayın yasaklarının devam ettiğini sözlerine ekleyen Yoleri, bu tarz uygulamaların tecrit koşullarını arttırdığını ifade ederek, yaşanan koşullara karşı tutsakların İHD’ye mektup yazmalarının engellendiğini, telefon haklarının kısıtlandığını belirtti.
“Açlık grevleri 2019’un önemli bir ihlal başlığıydı”
Tutsakların bu dayatmalara karşı son çözüm olarak bedenlerini açlık grevi ve ölüm orucuna yatırdığını vurgulayan Yoleri, 2019 yılındaki direnişlere şöyle değindi:
“Açlık grevleri 2019’un önemli bir ihlal başlığıydı. Aslında önemli bir ihlale tepki olarak çıkmıştı. Grevler en son bitirildiğinde 3 bin 65 kişi açlık grevindeydi ve bu mahpuslardan bir bölümü de ölüm orucundaydı. Sonrasında da Şakran Cezaevi’nde Mustafa Koçak kendi hakkında adil bir yargılama olmadığı için açlık grevine başladı ve daha sonra ölüm orucuna çevirdi. Yine Grup Yorum üyelerinin yapılan baskılara karşı başlattığı açlık grevini devam ettirdiğini söyleyebiliriz.”
Açıklamanın ardından ise İHD İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu üyesi Davut Aslan, yaşanan ihlalleri şöyle sıraladı:
- Kötü muamele, darp, işkence ve ters kelepçe: 371
- Sağlık ve Tedavi Hakkına Erişim Engelleri: 361
- Çıplak arama: 64
- Disiplin cezaları: 45
- Muayene sırasında kelepçelerin çıkarılmaması: 73
- Sürgün sevk: 45
- Hücre cezası: 62
- Tehdit, küfür, ırkçı söylem ve onur kırıcı davranışlar: 156
- Süreli-süresiz yayınlar ile kitap ve mektup yasakları: 175
- Sohbet-spor hakkı ve ortak alan kullanımının kısıtlanması: 57
- Açık cezaevlerinde mahpusların düşük ücretle çalıştırılmaları: 2
- Yer değişikliği ve sevk talebi için iyi hal zorunluluğu getirilmesi: 61
- Resmi kurumlara yazılan yazılar ve suç duyurusu dilekçelerinin gönderilmemesi, dilekçe hakkının kısıtlanması, şikâyet dilekçesi vermekten vazgeçirme yönündeki baskılar: 79
- Süngerli hücreye koyma: 22
Hücreli ring aracıyla mahkeme ve hastaneye götürülme: 68 - Görüş yasağı, görüş saatlerinin kısaltılması, görüş yerinde gardiyanların bekletilmesi ve telefon görüşmelerinin keyfi olarak kesilmesi/yasaklanması: 72
- Yeni gelen eşyaların (giysi vb.) alınırken eski giysilerin toplanarak çöpe atılması: 15
- Özel alanların kamerayla izlenmesi: 39
- Keyfi gerekçelerle infaz yakma: 22
- Kantin sorunları; bozulmuş sebze ve meyvelerin satılması, çeşit azlığı, pahalı satılması, resim kalemleri ve renkli kırtasiye malzemelerinin yasak olması, temizlik maddelerinde kısıtlama: 39
- Kürtçe konuşma yasağı, Kürtçe yazılmış mektupların gönderilmemesi, Kürt oldukları için ayrımcılığa ve kotu muameleye maruz bırakılma: 11
- Havalandırmaların üzerinin tel örgüyle kapatılması: 19
- Görüşçülerin ziyaret yerine hücreli ring aracıyla götürülmesi: 2
- Açlık grevinde kullanılması gereken karbonatın amaç dışı kullanım gerekçesiyle verilmemesi: 2
- Yemeklerin az verilmesi, diyet yemeklerinin verilmemesi: 20
- Görüşe, revire vb. çıkarken “terörist” ibareli kimlik taşıma zorunluluğu ve tek sıra halinde yürüme dayatması: 11
- Avukat görüşmelerinin personel denetiminde ve kameraya alınarak yapılması: 2
- Hücre aramalarında eşyaları dağıtma ve yazılı her şeye el koyma: 13
- Mahpusları, örgütten ayrıldığına dair dilekçe imzalamaya zorlama: 3
- MİT ve istihbarat elemanları eşliğinde ajanlık dayatması: 3
- Dışarıdan gönderilen havlu, çorap ve iç çamaşırlarının alınmaması: 1
- Adil yargılanma hakkı ihlali: 8
- Yeniden yargılanma taleplerine ayrımcı yaklaşım: 86
- Yerde yatırma: 1
- Aç bırakma: 5
- İç postalaşmaya izin verilmemesi (aynı hapishanede bulunan mahpusların kendi aralarındaki mektuplaşmalar için zarfa posta pulu yapıştırarak postaneden gönderme zorunluluğu getirilmesi): 2
- İdarenin izni ile alınmış şarjlı tıraş makinesine keyfi olarak el konulması: 1
- İHD’ye yazılan mektuplara el koyma: 4
- Radyoların toplanması: 3
- Koli yasağı: 1
- Hücre değişikliği talebinin keyfi olarak reddi: 6
- Politik mahpusları adli mahpusların bulunduğu koğuşa koyarak kışkırtıp provokasyon ortamı yaratma: 2
- Ailelere çıplak arama dayatılması: 1
- Hasımların aynı cezaevine konulması: 1
- İŞİD’lilerle aynı hücreye konulma: 2
- Mahkemeye götürülürken ve nezarethanede çift kelepçe uygulaması: 6
- Mahpuslar tarafından şişlenme: 1
- Denetimli serbestlikten yararlanabilmek için örgütten ayrıldığına dair imzalı yazı dayatması: 5
- Mahkemede elleri kelepçeli halde mahpusların savunma yapmaya zorlanması: 1
- Hapishane üzerinde insansız hava aracının uçurulması: 1
- Cinsel taciz: 1
- Zorla DNA örneği alma: 1
- Kalabalık koğuşta tutma: 6
- Uzun tutukluluk ve adil yargılanmama: 18
- Cinsiyet değişikliği tedavisi engeli: 2
